အေ မရိကန္ႀကီးက ကမၻာမွာ နံပတ္တစ္ပါ။ အႀကီးဆုံးစစ္တပ္ရွိသလို သမၼတက စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္ပါ။ သူ႔ေအာက္မွာ တပ္ရွိသလို ျပည္နယ္အေစာင့္တပ္ National Guard လဲရွိပါတယ္။ ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုႀကီးပါ။
အေမရိကန္မွာ သူပုန္လဲမရွိ ျပည္တြင္းစစ္လဲ မရွိပါ။ ယခု Lockdown ကာလမွာလဲ အခ်ိဳ့အိမ္ေတြက ေဒၚလာ ၁၂၀၀ ဘဏ့္အေကာင့္ထဲကို ထည့္ေပးထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အားလုံးျပည့္စုံတာေပါ့။ ၾကယ္ေတြစုံတဲ့ညေပါ့။
အေမရိကန္မွာ လူျဖဴ လူမဲျပႆနာကေတာ့ နဂိုထဲက ရွိခဲ့ပါတယ္။ အေမရိကန္မွာ ကၽြန္စနစ္ကို ျပည္တြင္းစစ္အၿပီး ၁၈၆၅မွာမ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ဖ်က္ခဲ့ရတာပါ။ ဒါေပမယ့္ နိုင္ငံသားျပႆနာေတြ မဲေပးခြင့္ျပႆနာေတြရွိခဲ့ပါတယ္။
ေနာက္ပိုင္းမွာ ဘတ္စကားေတြ၊ ဆိုင္ေတြမွာ အျဖဴအမဲ ခြဲျခားဆက္ဆံလို့ မာတင္လူသာကင္း က ၁၉၆၃ ဩဂုတ္လ ၂၈ ရက္မွာ “ငါ့ရဲ့အိပ္မက္ေလးတစ္ခု” “ I have a dream” မိန္႔ခြန္းေျပာၿပီး ေတာင္းဆိုလို့ ၁၉၆၄ မွာ ျပည္သူ႔အခြင့္အေရးဥပေဒ the Civil Rights act နဲ႔ ျပဌာန္းၿပီး အျဖဴအမဲခြဲျခားရင္ ဖမ္းလို့ရေအာင္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။
ဒီအေၾကာင္းေတြကို Second Founding ဆိုတဲ့စာအုပ္မွာEric Foner က ေရးထားခဲ့ပါတယ္။ DASSK အဲ့ဒီစာအုပ္ဖတ္ၿပီးပါၿပီ။ စာေရးသူလဲ လိုက္ဖတ္ထားပါတယ္။ ဒါကေနာက္မွေရးပါ့မယ္။ ေနာက္ပိုင္း အိုဘားမားက လူမဲသမၼတျဖစ္လို့ အားလုံးၿပီးျပည့္စုံၿပီလို့ထင္ခဲ့ရပါတယ္။
ကိုဗစ္စျဖစ္ခ်ိန္မွာ အေမရိကန္ဟာ က်န္းမာေရးစနစ္အေကာင္းဆုံးေတြထဲမွာ ပါခဲ့ေပမယ့္ နယ္စပ္ပိတ္တာ ေနာက္က်ခဲ့သလို ျဖစ္သူကိုခြဲထားတာ၊ လိုက္တာေတြမွာ ဟာသြားခဲ့ပါတယ္။
သူက ဖယ္ဒရယ္စနစ္မိုလို့ ေကာင္းတဲ့ ကယ္လီဖိုးနီးယားလို ျပည္နယ္ကေကာင္းၿပီး နယူးေယာက္ဆို ေရာဂါျဖစ္သူမ်ားၿပီး တိုင္ပတ္ခဲ့ပါတယ္။ ထရမ့္က ပိတ္မလို၊ ျပည္နယ္ေတြက ကိုင္တြယ္ရမလိုနဲ႔ အျပစ္ေတြအျပန္အလွန္တင္ၿပီး တိုင္ပတ္ေနခဲ့ပါတယ္။
ၿပီးခဲ့တဲ့ရက္ပိုင္းမွာဘဲ လူမည္း George Floydကို ရဲကအသက္႐ူက်ပ္ေအာင္လုပ္လို့ ေသသြားခဲ့ပါတယ္။ ထရမ့္ႀကီးဟာ သမၼတျဖစ္လို့ ျပႆနာနည္းေအာင္ ထိန္းရမွာပါ။ ဒါေပမယ့္သူ႔ရဲ့ Twitter မွာေရးတာေတြက မီးေလာင္ရာေလပင့္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ယခုေတာ့ဆႏၵျပပြဲေတြ မင္းမဲ့စရိုက္ေတြနဲ႔ေပါ့။ စာေရးသူတို့တိုင္းျပည္မွာသာဆို အဘက ဝင္ကယ္မွာပါ။ ေခ်ာက္ထဲက်ဖို့ လက္ႏွစ္လုံးအလိုမွာေပါ့။
သူနဲ႔ဆန္႔က်င္ဖက္ ျမန္မာျပည္ကိုၾကည့္ပါ။ သူပုန္ရွိတယ္၊ ဒီမိုက ၇၅%၊ တပ္က အစိုးရေအာက္မွာမရွိ၊ က်န္းမာေရးစနစ္ကလဲ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေနာက္က်ေနခဲ့ပါတယ္။ ဖယ္ဒရယ္မရွိသလို ဘာသာေပါင္းစုံ၊ အသံစုံနဲ႔ေပါ့။ မီးခဲျပာဖုံးေပါ့။ ဒါေပမယ့္ စာေရးသူတို့ တိုင္းျပည္မွာကံေကာင္းတာက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ဟာ ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ရွိေနခဲ့တာပါ။
က်န္းမာေရးအတြက္က ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ဝန္ႀကီးဦးျမင့္ေထြးရွိသလို၊ လိုအပ္တဲ့ေနရာေတြကို ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ဖို့က လူကယ္ျပန္ဝန္ႀကီး ဦးဝင္းျမတ္ေအးရွိေနခဲ့ပါတယ္။ လူအမ်ားဆုံးေနတဲ့ ရန္ကုန္ကို စီမံခန္႔ခြဲဖို့က ကြီးၿဖိဳးရွိေနခဲ့ပါတယ္။ ဒါက စာေရးသူတို့တိုင္းျပည္ ကံေကာင္းသြားခဲ့တာပါ။
က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးက တိုင္းျပည္မွာရွိတဲ့ အရင္းအျမစ္နဲ႔ ကိုင္တြယ္မယ့္ေပၚလစီကို ေရးစြဲခဲ့ၿပီး DASSKက နိုင္ငံေရးသမားအေနနဲ႔ ျပည္သူကို Facebook အသုံးျပဳကာ ဆက္သြယ္ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဆင္းရဲသားေတြကို လိုအပ္တာေတြေပးဖို့ လုပ္အားေပးေတြကို စီမံခန္႔ခြဲဖို့ ဆရာဝင္းျမတ္ေအးက အားျဖည့္ခဲ့ပါတယ္။
ကြီးၿဖိဳးက လိုအပ္တဲ့ Q ေနရာေတြျပင္ဆင္တာ၊ ေဖာင္ႀကီးကိုေဆး႐ုံေျပာင္းတာ၊ အလုပ္သမားျပႆနာကို အေမရိကန္က လူမဲျပႆနာလို မႀကီးထြားသြားေစဘဲ ကိုင္တြယ္တာေတြနဲ႔ လုပ္သြားခဲ့ပါတယ္။
ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းေတြရဲ့ ျပည္သူနဲ႔အတူ စုေပါင္းလုပ္ေဆာင္ခ်က္ေၾကာင့္ ျပည္တြင္းေရာဂါကူးမွုကို ထိန္းခ်ဳပ္နိုင္ခဲ့သလို အေသအေပ်ာက္နည္းၿပီး အိႏၵိယလို နယ္ျပန္သူမ်ား လမ္းေပၚေလၽွာက္ရတဲ့ ျပႆနာ၊ အစာငတ္တဲ့ျပႆနာ၊ တစ္ၿမိဳ့လုံးပိတ္ရတဲ့ Lockdown ေတြကို ေရွာင္နိုင္ခဲ့ၿပီး ဘာဆႏၵျပမွုမွ အႀကီးအက်ယ္မျဖစ္ဘဲ တပ္မေခၚရဘဲ ေက်ာ္လႊားနိုင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါကဘာကိုျပလဲဆိုေတာ့ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းရွိတဲ့တိုင္းျပည္ဟာ ျပည္တြင္းစစ္ေတြရွိတာေတာင္ ျပႆနာကို အဆင္ေျပစြာေက်ာ္ျဖတ္နိုင္တာကို ျပတာပါ။ ေက်းဇူးပါ NLD။ အေမရိကန္မွာျဖစ္တာက ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းေတြရဲ့ တန္ဘိုးကို ျပလိုက္တာပါ။
Source: Al-Jazeera, BBC, local, France 24, CNN
Source Myat Tun Oo
Unicode
အေ မရိကန်ကြီးက ကမ္ဘာမှာ နံပတ်တစ်ပါ။ အကြီးဆုံးစစ်တပ်ရှိသလို သမ္မတက စစ်သေနာပတိချုပ်ပါ။ သူ့အောက်မှာ တပ်ရှိသလို ပြည်နယ်အစောင့်တပ် National Guard လဲရှိပါတယ်။ ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကြီးပါ။
အမေရိကန်မှာ သူပုန်လဲမရှိ ပြည်တွင်းစစ်လဲ မရှိပါ။ ယခု Lockdown ကာလမှာလဲ အချို့အိမ်တွေက ဒေါ်လာ ၁၂၀၀ ဘဏ့်အကောင့်ထဲကို ထည့်ပေးထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် အားလုံးပြည့်စုံတာပေါ့။ ကြယ်တွေစုံတဲ့ညပေါ့။
အမေရိကန်မှာ လူဖြူ လူမဲပြဿနာကတော့ နဂိုထဲက ရှိခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်မှာ ကျွန်စနစ်ကို ပြည်တွင်းစစ်အပြီး ၁၈၆၅မှာမ ဖြည်းဖြည်းချင်း ဖျက်ခဲ့ရတာပါ။ ဒါပေမယ့် နိုင်ငံသားပြဿနာတွေ မဲပေးခွင့်ပြဿနာတွေရှိခဲ့ပါတယ်။
နောက်ပိုင်းမှာ ဘတ်စကားတွေ၊ ဆိုင်တွေမှာ အဖြူအမဲ ခွဲခြားဆက်ဆံလို့ မာတင်လူသာကင်း က ၁၉၆၃ ဩဂုတ်လ ၂၈ ရက်မှာ “ငါ့ရဲ့အိပ်မက်လေးတစ်ခု” “ I have a dream” မိန့်ခွန်းပြောပြီး တောင်းဆိုလို့ ၁၉၆၄ မှာ ပြည်သူ့အခွင့်အရေးဥပဒေ the Civil Rights act နဲ့ ပြဌာန်းပြီး အဖြူအမဲခွဲခြားရင် ဖမ်းလို့ရအောင်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။
ဒီအကြောင်းတွေကို Second Founding ဆိုတဲ့စာအုပ်မှာEric Foner က ရေးထားခဲ့ပါတယ်။ DASSK အဲ့ဒီစာအုပ်ဖတ်ပြီးပါပြီ။ စာရေးသူလဲ လိုက်ဖတ်ထားပါတယ်။ ဒါကနောက်မှရေးပါ့မယ်။ နောက်ပိုင်း အိုဘားမားက လူမဲသမ္မတဖြစ်လို့ အားလုံးပြီးပြည့်စုံပြီလို့ထင်ခဲ့ရပါတယ်။
ကိုဗစ်စဖြစ်ချိန်မှာ အမေရိကန်ဟာ ကျန်းမာရေးစနစ်အကောင်းဆုံးတွေထဲမှာ ပါခဲ့ပေမယ့် နယ်စပ်ပိတ်တာ နောက်ကျခဲ့သလို ဖြစ်သူကိုခွဲထားတာ၊ လိုက်တာတွေမှာ ဟာသွားခဲ့ပါတယ်။
သူက ဖယ်ဒရယ်စနစ်မိုလို့ ကောင်းတဲ့ ကယ်လီဖိုးနီးယားလို ပြည်နယ်ကကောင်းပြီး နယူးယောက်ဆို ရောဂါဖြစ်သူများပြီး တိုင်ပတ်ခဲ့ပါတယ်။ ထရမ့်က ပိတ်မလို၊ ပြည်နယ်တွေက ကိုင်တွယ်ရမလိုနဲ့ အပြစ်တွေအပြန်အလှန်တင်ပြီး တိုင်ပတ်နေခဲ့ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ရက်ပိုင်းမှာဘဲ လူမည်း George Floydကို ရဲကအသက်ရူကျပ်အောင်လုပ်လို့ သေသွားခဲ့ပါတယ်။ ထရမ့်ကြီးဟာ သမ္မတဖြစ်လို့ ပြဿနာနည်းအောင် ထိန်းရမှာပါ။ ဒါပေမယ့်သူ့ရဲ့ Twitter မှာရေးတာတွေက မီးလောင်ရာလေပင့်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ယခုတော့ဆန္ဒပြပွဲတွေ မင်းမဲ့စရိုက်တွေနဲ့ပေါ့။ စာရေးသူတို့တိုင်းပြည်မှာသာဆို အဘက ဝင်ကယ်မှာပါ။ ချောက်ထဲကျဖို့ လက်နှစ်လုံးအလိုမှာပေါ့။
သူနဲ့ဆန့်ကျင်ဖက် မြန်မာပြည်ကိုကြည့်ပါ။ သူပုန်ရှိတယ်၊ ဒီမိုက ၇၅%၊ တပ်က အစိုးရအောက်မှာမရှိ၊ ကျန်းမာရေးစနစ်ကလဲ နှစ်ပေါင်း ၅၀ နောက်ကျနေခဲ့ပါတယ်။ ဖယ်ဒရယ်မရှိသလို ဘာသာပေါင်းစုံ၊ အသံစုံနဲ့ပေါ့။ မီးခဲပြာဖုံးပေါ့။ ဒါပေမယ့် စာရေးသူတို့ တိုင်းပြည်မှာကံကောင်းတာက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ဟာ ခေါင်းဆောင်အဖြစ်ရှိနေခဲ့တာပါ။
ကျန်းမာရေးအတွက်က ကျွမ်းကျင်တဲ့ ဝန်ကြီးဦးမြင့်ထွေးရှိသလို၊ လိုအပ်တဲ့နေရာတွေကို ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ဖို့က လူကယ်ပြန်ဝန်ကြီး ဦးဝင်းမြတ်အေးရှိနေခဲ့ပါတယ်။ လူအများဆုံးနေတဲ့ ရန်ကုန်ကို စီမံခန့်ခွဲဖို့က ကွီးဖြိုးရှိနေခဲ့ပါတယ်။ ဒါက စာရေးသူတို့တိုင်းပြည် ကံကောင်းသွားခဲ့တာပါ။
ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးက တိုင်းပြည်မှာရှိတဲ့ အရင်းအမြစ်နဲ့ ကိုင်တွယ်မယ့်ပေါ်လစီကို ရေးစွဲခဲ့ပြီး DASSKက နိုင်ငံရေးသမားအနေနဲ့ ပြည်သူကို Facebook အသုံးပြုကာ ဆက်သွယ်ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ ဆင်းရဲသားတွေကို လိုအပ်တာတွေပေးဖို့ လုပ်အားပေးတွေကို စီမံခန့်ခွဲဖို့ ဆရာဝင်းမြတ်အေးက အားဖြည့်ခဲ့ပါတယ်။
ကွီးဖြိုးက လိုအပ်တဲ့ Q နေရာတွေပြင်ဆင်တာ၊ ဖောင်ကြီးကိုဆေးရုံပြောင်းတာ၊ အလုပ်သမားပြဿနာကို အမေရိကန်က လူမဲပြဿနာလို မကြီးထွားသွားစေဘဲ ကိုင်တွယ်တာတွေနဲ့ လုပ်သွားခဲ့ပါတယ်။
ခေါင်းဆောင်ကောင်းတွေရဲ့ ပြည်သူနဲ့အတူ စုပေါင်းလုပ်ဆောင်ချက်ကြောင့် ပြည်တွင်းရောဂါကူးမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သလို အသေအပျောက်နည်းပြီး အိန္ဒိယလို နယ်ပြန်သူများ လမ်းပေါ်လျှောက်ရတဲ့ ပြဿနာ၊ အစာငတ်တဲ့ပြဿနာ၊ တစ်မြို့လုံးပိတ်ရတဲ့ Lockdown တွေကို ရှောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ဘာဆန္ဒပြမှုမှ အကြီးအကျယ်မဖြစ်ဘဲ တပ်မခေါ်ရဘဲ ကျော်လွှားနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
ဒါကဘာကိုပြလဲဆိုတော့ ခေါင်းဆောင်ကောင်းရှိတဲ့တိုင်းပြည်ဟာ ပြည်တွင်းစစ်တွေရှိတာတောင် ပြဿနာကို အဆင်ပြေစွာကျော်ဖြတ်နိုင်တာကို ပြတာပါ။ ကျေးဇူးပါ NLD။ အမေရိကန်မှာဖြစ်တာက ခေါင်းဆောင်ကောင်းတွေရဲ့ တန်ဘိုးကို ပြလိုက်တာပါ။
Source: Al-Jazeera, BBC, local, France 24, CNN
Source Myat Tun Oo
